Disclaimer:
Edhe nëse ju nuk e gjeni veten te vecoritë e mëposhtme, kjo s’do të thotë që nuk
duhet ti qëndroni larg gënjeshtrave. Një studim i publikuar në Nature, një nga
hapësirat më prestigjoze të shkencës, sugjeroi që truri ynë fillon përshtatet kur
ne gënjejmë. Pra, nëse nisim me gënjeshtra të vogla qofshin këto gënjeshtra të
bardha, truri ynë mendon se kjo është norma. Kështu fillon të ndryshojë
fizikisht duke e bërë thënien e gënjeshtrave një veprim krejtësisht të pranueshëm
dhe më të shpeshtë (Garret et al, 2016). Shpesh përpiqemi të mbrojmë veten nga
të tjerët, por duhet të kemi kujdes të mos bëhemi vetë gënjeshtarë të
paskrupullt.
Pas kësaj kronike të zezë, vazhdojmë të mësojmë së
bashku më shumë për fenomenin në fjalë.
PËRKUFIZIMI
Në literaturën shkencore dhe psikologjike gënjeshtra
si sëmundje (patologji) është njohur me emra të ndryshëm si ‘pseudologia
fantastica’ apo mitomania, por tashmë është klasifikuar si crregullim më vete në
DSM-III (bibla mjekësore e crregullimeve mendore). Gënjeshtra si patologji është
thënia e gënjeshtrave në mënyre kronike, pra të vazhdueshme dhe pa përfitime
personale.
VECORITË
1. Nuk
përfitojnë asgjë nga thënia e gënjeshtrës.
Ka
njerëz që gënjejnë për të përftuar para, fuqi apo seks si psh sociopatët. Ka të
tjerë që gënjejnë për të dalë nga situata të sikletshme apo për të mos u futur në
telashe. Ndërkohë ka dhe nga këta që s’kanë asnjë lloj qëllimi pas gënjeshtrës,
thjeshtë i vjen natyrshëm.
2. Shfaqet
pas moshës 16 vjec te fëmijët pa dallim gjinie, me inteligjencë mesatare ose
mbi mesatare.
Vecanërisht
aftësite e tyre oratorike dhe aktoriale janë mbi mesataren, sepse i përdorin
pikërisht për ti bërë të duken të besueshëm. Historitë që tregojnë i ngjajnë tragjedive
të Shakespearit dhe përshkrimeve të detajuara të Hugosë.
3. I besojnë dhe vetë gënjeshtrat e
tyre.
Ata i krijojnë vetes iluzionin se cfarë po thonë është e vërtetë.
Psikologët sugjerojnë që ky mund të jetë një mekanizëm mbrojtës, sepse mund të
kenë kaluar periudha abuzive kur ishin të vegjël dhe duke krijuar një të shkuar
të gënjeshtërt ‘harrojnë’ se cfarë ka ndodhur.
4. Lidhet
shumë ngushtë me psikopatinë, narcisizmin, crregullimet antisociale
(sociopatia) apo ato të personalitetit.
Ndryshimi midis gënjeshtarëve patologjikë dhe psikopatëve mendohet të jetë ndjenja e fajit; psikopatët nuk ndihen fajtorë për zgjedhjet e tyre, ndërsa gënjeshtarët e sëmurë mendohet se ndjejnë faj në fakt. Ndërkohë narcisistët e mbulojnë veten më një tis madhështie dhe gënjeshtrat kronike i kanë të zakonshme.
Ndryshimi midis gënjeshtarëve patologjikë dhe psikopatëve mendohet të jetë ndjenja e fajit; psikopatët nuk ndihen fajtorë për zgjedhjet e tyre, ndërsa gënjeshtarët e sëmurë mendohet se ndjejnë faj në fakt. Ndërkohë narcisistët e mbulojnë veten më një tis madhështie dhe gënjeshtrat kronike i kanë të zakonshme.
SHKAQET
Nuk është e qartë cfarë e shkakton këtë crregullim,
por ka dy sugjerime si më poshtë.
1.
Goditjet
në kokë.
Thuajse cdo crregullim mendor mund të vijë si rrjedhojë e një traume të kaluar nga një aksident ku përfshihet koka. Pavarsisht se kafka jonë është shumë e fortë, truri në brendësi është shumë i butë dhe mund të lëndohet si pasojë e shtypjeve apo shtrembërimeve të përkohshme të kafkës. Ruajeni veten (dhe kokën) në maksimum sepse dëmet mund të jenë ta pakthyeshme.
Thuajse cdo crregullim mendor mund të vijë si rrjedhojë e një traume të kaluar nga një aksident ku përfshihet koka. Pavarsisht se kafka jonë është shumë e fortë, truri në brendësi është shumë i butë dhe mund të lëndohet si pasojë e shtypjeve apo shtrembërimeve të përkohshme të kafkës. Ruajeni veten (dhe kokën) në maksimum sepse dëmet mund të jenë ta pakthyeshme.
2.
Raporti
i kortisolit me testosteronin.
Testosteroni është hormoni kryesor tek meshkujt. Fatkeqsisht është i lidhur ngushtë me ushtrimin e dhunës, si dhe thënien e gënjeshtrave pa marrë parasysh pasojat.
Testosteroni është hormoni kryesor tek meshkujt. Fatkeqsisht është i lidhur ngushtë me ushtrimin e dhunës, si dhe thënien e gënjeshtrave pa marrë parasysh pasojat.
Kortisoli është hormon që
ndikon në systemin imunitar dhe metabolizmin. Mendohet që ka një efekt mbrojtës
i cili ul marrjen e rreziqeve apo të qënit agresivë.
Te gënjeshtarët patologjikë, është sugjeruar që nivelet e testosteronin mbysin ato të kortisolit.
Te gënjeshtarët patologjikë, është sugjeruar që nivelet e testosteronin mbysin ato të kortisolit.
GËNJESHTRAT E BARDHA VS PATOLOGJIKE
Duke mos dashur t’ju fus frikën që cdo gënjeshtar
që keni rreth vetes (përfshire ju), është i sëmure, le të bëjmë pak dallimin midis gënjeshtrave
që të gjithë themi ndonjëherë (të bardha) dhe atyre patologjike.
1. Të bardha
o Të
vogla
o Pa
zarar (pa shkaktuar dëme të konsiderueshme)
o Pa
qëllim të keq
o Për
të bërë dikë të ndihet më mirë
o Për
të ndihmuar dikë të mos futet në telashe
2. Patologjike
·
Thuhen vazhdimisht
·
Thuhen pa qëllim
·
E portretizojnë gënjeshtarin si
hero ose viktimë
·
Mund të thonë që kanë një sëmundje
vdekjeprurëse apo që kanë lidhje me ndonjë njeri të famshëm
SI TI DALLOJMË?
Ka pafund filma apo seriale që portretizojnë
psikologë apo doktorë të cilët me një të parë arrijnë të kuptojnë kush po gënjen
apo jo. Në fakt, realiteti është krejt ndryshe. Për të kuptuar nëse dikush gënjen
apo jo, duhet t’i kushtoni vëmendje të pashkëputur bisedave tuaja dhe të mësoni
më shumë për të shkuarën e tyre mjekësore. Prandaj rolin e detektivit për të
kuptuar kush është apo jo gënjeshtar patologjik, merreni shtruar.
1. Flasin shpesh për arritjet e
tyre.
Kur dikush vetëm flet për veten sa herë e takoni, duhet t’ju ndizen llambat dhe të dëgjoni me vëmendje.
Kur dikush vetëm flet për veten sa herë e takoni, duhet t’ju ndizen llambat dhe të dëgjoni me vëmendje.
2.
Historitë
që tregojnë janë të detajuara dhe shumë të rrjedhshme.
Është e vështirë ti dalloni njëlloj si gënjeshtarët e tjerë, sepse këta patologjikët nuk shkëpusin kontaktin me sy apo ngecin kur janë duke folur. Por kur i ripërsërisin historitë e tyre, ndodh që harrojnë c’kanë thënë më parë dhe shtojnë detaje të reja.
Është e vështirë ti dalloni njëlloj si gënjeshtarët e tjerë, sepse këta patologjikët nuk shkëpusin kontaktin me sy apo ngecin kur janë duke folur. Por kur i ripërsërisin historitë e tyre, ndodh që harrojnë c’kanë thënë më parë dhe shtojnë detaje të reja.
3.
Kthejnë
shpejt përgjigje pa ju përgjigjur pyetjes fare.
Nuk e di për ju, po mua më ka ndodhur t’i pyes drejtpërdrejtë për një gënjeshtër dhe ma kanë bërë mendjen corap pa më thënë asgjë.
Nuk e di për ju, po mua më ka ndodhur t’i pyes drejtpërdrejtë për një gënjeshtër dhe ma kanë bërë mendjen corap pa më thënë asgjë.
#KeshillateMegit
1. Mos e humbni toruan kur t’i ballafaqoni.
E di,
adrenalina për ti përplasur në fytyrë dikujt të pavërtetat është shume e lartë.
Nuk po ju them mos ta bëni, thjesht të ruani qetësinë. Përpara se te futeni në
një bisedë me ta, merrni frymë thellë, renditini në mendje cfarë do ti thoni,
thuajini, dhe largohuni sa më shpejt.
Pavarësisht
se ju mendoni se po vini drejtësinë në vend, dhe ata ‘s’mund të luajnë me ju’,
ballafaqimi është në fakt një përkëdhelje e egos suaj. Kur dikush na ka gënjyer,
qoftë në mënyrë kronike apo jo, indiferenca është hapi më i vlefshëm. Stresi
dhe energjia negative që ngjisim pas vetes kur hasim njerëz apo situata të
tilla, vetëm na dëmton. Prandaj hidhini hapat përpara me zgjuarsi duke menduar
për shëndetin tuaj mbi gjithcka.
2. Sugjerojini të kërkojnë ndihmë.
Sic e
thashë më lartë, ata nuk para gënjejnë për të arritur diku. Ndoshta truri i
tyre funksionon ndryshe dhe nuk e kontrollojnë dot. Kur mendoni se dikush mund
të jetë gënjeshtar i sëmurë, kontrolloni për profesionistë në zonën tuaj, merrini
numrin apo mundësi kontakti, dhe shkoni të përgatitur kur ta nisni këtë bisedë.
Mos i gjykoni, apo kërkoni shpjegime. Thjeshtë sugjerojini këtë mundësi, duke i
rikujtuar që dëshironi më të mirën për ta.
Kjo këshillë
është e vlefshme për cdo crregullim tjetër që vini re. Me shumë mirëkuptim, qetësi
dhe përkushtim, ndihmoni cdokënd që ju gjykoni se ka nevojë.
(shoutout to Mr. Shkurti for the pro. reminder!)
(shoutout to Mr. Shkurti for the pro. reminder!)
#Sfidaebananes
Vazhdojmë bashkë me hapat e rradhës së sfidës sonë, nga ne për ne.
[Ata që sapo kanë nisur rrugëtimin në këtë blog, lexoni fundin e postit 5 dhe 6 për hapat e parë!]
6. Koha të mendoheni për qëllimet tuaja afatgjata. Ku e shihni veten pas 10-15 vitesh, cfarë do dëshironit të keni arritur deri atëherë etj.
7. Shpenzoni një javë duke u menduar dhe shkruar. Mos u frikësoni nga qëllime që duken të pamundura. Për sa kohë i dëshironi, gjithcka është e arritshme.
Qëllimet afatshkurtra
1.
2.
3.
|
Pengesat/Vështirësitë
1.
2.
3.
|
|
Qëllimet afatgjata
1.
2.
3.
|
E keqja më e madhe që mund t'i bëjmë vetes është të qëndrojmë injorantë nga mungesa e kurajos dhe respektit për të vëzhguar veten sinqerisht dhe butësisht.
- PEMA CHODRON
Ju sugjeroj t'i kushtoni rëndësi vetes suaj (mendimeve, ndjenjave, pasigurive, frikërave) të paktën një herë në ditë cdo ditë. Do të shihni një ndryshim të jashtëzakonshëm.
Juaja,
Megi
BURIMET
http://jaapl.org/content/jaapl/33/3/342.full.pdf
Comments
Post a Comment